در سال های اخیر، علم سنجی نقش مهمی در سنجش و ارزیابی عملکرد پژوهشی داشته است. این علم، رشد و تکامل پژوهش را در طول زمان با مراجعه به داده های استانداردشده پژوهش های دانشگاهی به ویژه اطلاعات کتاب شناختی، تجزیه وتحلیل می کند. در واقع، علم سنجی یا همان دانش سنجش علم با ارزیابی و رتبه بندی اصولی پژوهشگران، دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به ارتقای آنها کمک کرده و منجر به شناخت بهتر نقاط قوت و ضعف آنها می شود و نقش مهمی در سیاستگذاری عمومی و حکمرانی علمی بر عهده دارد. در این میان، جدای از مبنامندی علم سنجی و به تبع آن، امکان بومی سازی علم سنجی که در جای خود جزو مباحث مناقشه برانگیز جامعه علمی به شمار می رود، اینکه آیا علم سنجی در همه علوم از مبانی و منطق واحدی تبعیت می کند و یا باید برای علم سنجی علوم انسانی به دنبال منطق متفاوتی بود، یکی از دغدغه مندی های اصحاب علوم انسانی محسوب می شود. این مقاله، با در نظر گرفتن مفهومی عام از فلسفه و مبانی علوم و با الهام از نظریه لاکلا و موفه، از روش توصیفی و تحلیلی استفاده نموده تا از این طریق ضمن توجیه علمی لزوم استقلال نسبی علم سنجی علوم انسانی از مطلق علم سنجی، امکان شکل گیری مکتب علم سنجی علوم انسانی را مورد بررسی قرار دهد. از آنجا که شکل گیری مکتب علم سنجی علوم انسانی نیازمند ارائه تصویری عملی از آن نیز می باشد، شش سئوال کاربردی نیز در این مقاله بر اساس روش تحقیق کیفی مطرح و پاسخ های اولیه ای به این پرسش ها ارائه شده است.

نگارش دانشگاهی یکی از سیاق‎های زبان علم است که می‎تواند انواع مختلفی داشته‎ باشد: کتاب درسی، مقالات پژوهشی، پایان‎نامه‎های دانشگاهی و ... . هدف مقالۀ حاضر مقایسۀ ساختار زبانی در سیاق مقالات علمی­ ‎پژوهشی در رشته‎های علوم انسانی و علوم پایه است. بدین منظور، سی چکیده از مقالۀ علمی­ ‎پژوهشی رشته‎های روان‎شناسی، زبان‎شناسی و جامعه‎شناسی (در مجموع 90 چکیده) بررسی و ساختار بندهای مرکب آن‎ها با سی چکیده از مقاله‎های پژوهشی رشته‎های فیزیک، شیمی و زیست‎شناسی (در مجموع 90 چکیده) مقایسه شد. رویکرد مورد استفاده در مقالۀ حاضر، دستور نقش‎گرای نظام‎مند هلیدی است و بندهای مرکب از این منظر تحلیل شدند. روش پژوهش حاضر، کمّی است. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شده است. برای تحلیل داده ها از روش اماری آنوا (ANOVA) و برای نرمال بودن داده ها از آزمون کولمرگروف­ ‎اسمیرنوف استفاده شد. یافته‎ها حاکی از آن است که گروه علوم انسانی بیش از گروه علوم پایه از بندهای مرکب استفاده کرده است. در میان گروه علوم انسانی هم، به ترتیب گروه جامعه‏شناسی بیش از زبان‏شناسی و گروه زبان‏شناسی بیش از روان شناسی از بندهای مرکب در نگارش خود بهره برده ‏است. در گروه علوم پایه هم گروه زیست‏شناسی بیش از دو گروه دیگر بندهای مرکب را در نگارش خود به کار برده ‏است، اما در کل این تفاوت در خود گروه‏ها معنادار نبود. تفاوت توزیع بندهای مرکب در دو گروه را می‎توان در نگاه کلی به تفاوت‎های سبکی هر کدام از آن‎ها نسبت داد. از سوی دیگر، نگارش دانشگاهی در رشته‎های علوم انسانی بیشتر موضوع درک و انسجام متن و گفتمان را لحاظ می‎کند تا رشته‎های علوم پایه. و در نهایت، رشته‎های علوم انسانی تمایل بیشتری به استفاده از ابزارهای استدلال منطقی در نگارش خود دارند تا رشته‎های علوم پایه.

در چند سال اخیر نحوه پذیرش دانشجویان دکتری موضوع مورد مناقشه میان جامعه دانشگاهی بوده و به عنوان یکی از عوامل اصلی در تضمین کیفیت دوره دکتری توجه زیادی را به خود معطوف داشته است. از این رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی ملاک های پذیرش دانشجویان در دوره دکتری و ارائه الگوی مفهومی بود. بدین منظور، از روش تحقیق کیفی پدیدارشناسی استفاده شد. نمونه ای هدفمند متشکل از 14 نفر عضو هیات علمی، سیاستگذاران حوزه پذیرش دانشجو و متخصصان آموزش عالی به عنوان مطلعان کلیدی انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد. یافته ها حول دو محور اصلی ملاکها و پیش بین ها تنظیم شد. در بخش مربوط به ملاک ها 246 کد اولیه، 17 مقوله فرعی و 5 مقوله اصلی و در بخش مربوط به پیش بین ها 236 کد اولیه، 16 مقوله فرعی و 7 مقوله اصلی استخراج شد. در نهایت، با توجه به یافته ها و الهام از ادبیات پژوهش الگوی مفهومی نظام پذیرش ارائه شد.

در سالهای پس از انقلاب اسلامی 1357 گسترش دوره های تکمیلی به منظور کامل کردن چرخه آموزش عالی در کشور به یکی از بحث انگیزترین مسایل آموزش عالی کشور مبدل شد. این امر هم از لحاظ تامین کادر آموزشی و پژوهشی دانشگاهها و مراکز پژوهشی ـ که از یک طرف با خروج خواسته و ناخواسته بخشی ازهیات علمی با تجربه خود و از طرف دیگر با رشد انفجاری جمعیت دانشجویی در مقاطع کارشناسی و پایین تر مواجه بودند ـ و هم به منظور تامین نیروی متخصص سازمانهای حکومتی، صنعتی و کشاورزی، بسیار با اهمیت است. طی دو برنامه پنجساله اول و دوم که از سال 1368 آغاز شد، اولویت ویژه ای به گسترش دوره های تکمیلی با توجه به دو هدف عمده کمی و کیفی داده شد. در این تحقیق از یک طرف با توجه به آمار و ارقام موجود، اهداف کمی گسترش آموزش عالی مورد سنجش واقع می شود و از طرف دیگر از طریق داده های کسب شده از مصاحبه با صد تن از اعضای هیات علمی دوره های دکتری در رشته های علوم انسانی، نحوه تحقق اهداف کیفی این برنامه ها نیز مورد بررسی و کندوکاو قرار می گیرد.

مقدمه: ارتقای کیفیت و پویایی برنامه های آموزش عالی مستلزم ارزشیابی مستمربرنامه درسی است. دوره دکتری تخصصی بهداشت باروری در سال 1385 در ایران راه اندازی شد و توصیه شد تا برنامه درسی آن، با ارزیابی عملکرد دانش آموختگان در محیط کار، نظرسنجی دانشجویان، مدرسان و مدیران آموزشی، مورد ارزشیابی قرار گیرد. این مطالعه با هدف تبیین چالش های برنامه درسی دوره دکتری تخصصی بهداشت باروری صورت گرفت.روش بررسی: بارویکرد تحلیل محتوی کیفی و با نمونه گیری هدفمند و گاهی فرصت طلبانه، تجارب و دیدگاه های 33 نفر ازدانش آموختگان و دانشجویان دوره دکتری بهداشت باروری، مدیران آموزشی و اعضا بورد بهداشت باروری درباره برنامه درسی دوره دکتری بهداشت باروری، با کمک مصاحبه فردی و کسب نظرات مکتوب در سال 94-93 جمع آوری گردید. کلیه داده ها مکتوب شده، کد گذاری عبارت مهم و مرتبط انجام شد. با دسته بندی کدهای مشابه، طبقات اولیه شکل گرفت. با ادامه دسته بندی ها، پنج طبقه اصلی استخراج گردید.نتایج: پنج طبقه از تحلیل داده ها شامل عدم کفایت عناوین و ماهیت دروس، چالش های آموزش دانشجو، ناکامی در تحقق اهداف برنامه درسی، طولانی بودن دوره پژوهشی، ابهام جایگاه حرفه ای دانش آموختگان ظهور یافت که هر یک از زیر طبقات متعددی شکل گرفته بودند.نتیجه گیری: نتایج نشان داد برنامه درسی دکتری بهداشت باروری برای تامین رسالت دورهنیاز به بازنگری دارد و طراحی دروسی نظیر سلامت جنسی و تقویت ماهیت بالینی دوره، ضروری است. همچنین شکل گیری گروه آموزشی مستقل بهداشت باروری جهت مدیریت امور تحصیلات تکمیلی و نظارت بیشتر بورد بهداشت باروری بر امور آموزش دوره مورد تاکید قرار گرفت. به علاوه جهت تامین نیازهای سلامت باروری جامعه، بایستی حضور متخصصین بهداشت باروری در جایگاه های شغلی متعدد مورد توجه قرار گیرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

زمینه و هدف: سیستم های فعال سازی و بازداری رفتاری نقش اساسی در تنظیم هیجانات دارند و وجود اختلال در هریک از این سیستم ها می تواند منجربه بروز ناتوانی هایی در افراد شود. پژوهش حاضر با هدف مدل سازی شکوفایی براساس سیستم های فعال سازی و بازداری رفتاری با میانجیگری شخصیت تاریک در دانشجویان دوره دکتری رشته های علوم انسانی صورت گرفت. روش بررسی: این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی از نوع مدل سازی انجام شد. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانشجویان رشته علوم انسانی مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در سال تحصیلی 99-1398 به تعداد 1621 نفر تشکیل دادند. از بین آن ها 770 نفر داوطلب واجد شرایط به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب و وارد مطالعه شدند. برای جمع آوری داده های لازم از پرسش نامه شکوفایی (سلیمانی و همکاران، 1394) و پرسش نامه شخصیت تاریک جونز و پالهس (جونز و پالهس، 2014) و پرسش نامه سیستم فعال سازی و بازداری رفتاری کارور و وایت (کارور و وایت، 1994) استفاده شد. تحلیل داده ها با روش مدل سازی معادلات ساختاری در سطح معناداری 0٫, 05 و در نرم افزارهای SPSS نسخه 24 و Amos نسخه 22 صورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد، اثر کل سیستم بازداری رفتاری بر شکوفایی (0٫, 001>p، 0٫, 445-=β, ) و سیستم فعال سازی رفتاری بر شکوفایی (0٫, 001>p، 0٫, 669=β, ) معنادار است؛ همچنین شاخص های نکویی برازش حاکی از برازش مناسب مدل است (2٫, 98=X2/df و 0٫, 901AGFI= و 0٫, 898GFI= و 0٫, 908CFI=، و 0٫, 079=RMSEA). نتیجه گیری: براساس یافته های این پژوهش می توان نتیجه گیری کرد، مدل سازی شکوفایی براساس سیستم های فعال سازی و بازداری رفتاری با میانجیگری شخصیت تاریک از نظر آماری معنا دار بوده و مدل از اعتبار لازم برخوردار است.

دانشمندان روش شناسی پژوهش ها را به دو گروه کلی طبقه بندی می کنند: 1- پژوهش های کمی، 2- پژوهش های کیفی. هدف اصلی این مقاله بحث و بررسی در مورد پژوهش های کیفی است. بنابراین، ابتدا ویژگی های مهم پژوهش های کیفی و اختلاف های مهم بین این گونه پژوهش ها و پژوهشهای کمی بررسی می شود. سپس، چند نمونه بارز از پژوهش های کیفی مورد بحث قرار می گیرند، و کاربردهای عمده آن ها نیز عنوان می شود. نتیجه گیری این بررسی به قرار زیر است: 1-پژوهش های کیفی از نظر اهمیت و ساختار علمی روش تحقیق، اصالتاً در سطح نازل تری از پژوهش های کمی قرار ندارند. 2-انتخاب بین یک روش پژوهش کیفی یا کمی بستگی به عوامل متعددی دارد. مهمترین سازه تعیین کننده، ماهیت موضوع، مشکل مورد مطالعه، و تجربه پژوهشگر است. 3-پاره ای از انواع روشهای پژوهش کیفی (به عنوان نمونه پژوهش موردی و زمینه ای) می توانند اطلاعات عمیق و دقیقی را در خصوص پدیده ها، رفتارها و سازمانهای پیچیده ارائه کنند. کسب این گونه اطلاعات از راه پژوهش های کمی به هیچ عنوان میسر نیست. 4-در اکثر موارد، به منظور افزایش روائی داخلی و روائی خارجی پژوهش، می توان از هر دو نوع تکنیک های کیفی و کمی استفاده نمود. یعنی، روش های پژوهش های کیفی و کمی می توانند مکمل یکدیگر باشند. پیشنهاد می گردد، در آینده، روش ها و تکنیک های پژوهش های کیفی هر چه کامل تر و عملی تر تدوین گردد تا روائی داخلی و روائی خارجی آن ها تقویت شود، و اعتبار این گونه پژوهش ها نیز افزایش بیشتری یابد.